Istotną sprawą dla utrzymania zwierząt w dobrej kondycji, wyników produkcyjnych na wysokim poziomie, a jednocześnie uniknięcia strat finansowych, jest dobrze zaplanowany i regularnie przeprowadzany remont stada. Z perspektywy osoby pracującej w terenie, podzielę się spostrzeżeniami pokazującymi, że remont jest jednym z elementów dochodowej produkcji świń.
Regularne brakowanie loch i wprowadzanie na ich miejsce loszek hodowlanych ma na celu ciągłe doskonalenie wartości produkcyjnej stada i jest ważną częścią technologii produkcji w rozrodzie trzody chlewnej. Dlatego też remont stada podstawowego powinien być prowadzony na podstawie analizy wyników produkcyjnych i ciągłej obserwacji zwierząt w chlewni.
Wielu hodowców uważa, że nie musi remontować stada, ponieważ w danym momencie wyniki są zadowalające i nie widać żadnych problemów. Takie podejście może okazać się zgubne. Jeżeli stado się starzeje i nie jest remontowane, to spadają wskaźniki produkcyjne, a co za tym idzie spada rentowność gospodarstwa. Niektórym producentom świń wydaje się, że nie kupując nowych loszek do stada, oszczędzają, tak jednak nie jest.
Każdy, kto hoduje świnie musi sobie uświadomić fakt, że są to żywe organizmy, które się starzeją i zdarza im się zachorować. Lochy swój szczyt produkcyjny wykazują między 3 a 5 wyproszeniem. Potem wyniki produkcyjne zaczynają spadać u coraz większej liczby loch w stadzie. Warto pamiętać, że w hodowli trzody tak, jak w wielu innych systemach, cała struktura jest tak mocna, jak jej najsłabsze ogniwo.
Dokładny przegląd i zdecydowany remont stada rozwiązują większość problemów produkcyjnych w chlewni. Wiedząc, że bezwzględnie należy remontować, przeanalizujmy następnie, jak zrobić to właściwie.
Wskazania do brakowania loch są indywidualne dla każdego gospodarstwa, a każdy hodowca powinien wyznaczyć sobie cele hodowlane, w których ramy muszą wpisywać się lochy w stadzie. Parametry wchodzące w skład celów to np.: to graniczna liczba prosiąt odsadzonych od lochy w miocie z uwzględnieniem plenności gospodarczej, głównego wskaźnika w rozrodzie, dni jałowe, skuteczność krycia, skuteczność wyproszenia loch, waga urodzeniowa prosiąt, wyrównanie, waga odsadzenia. Tutaj duże znaczenie ma mleczność, liczba sutków funkcjonalnych i opiekuńczość. Według tych kryteriów należy dokonywać analizy stada i usuwać najgorsze zwierzęta z grupy technologicznej. Ten klucz postępowania zapewni wprowadzanie do stada zwierzęta nowej generacji, które systematycznie będą poprawiały wyniki produkcyjne na fermie. Kolejnym wskazaniem, z powodu którego wykluczane są lochy ze stada, to: kondycja i stan zdrowia lochy, a więc wystąpienie ewentualnych infekcji i chorób, w tym kulawizn.
Selekcji loch trzeba dokonywać systematycznie w stadzie. Powszechnie stosowana zasada „damy jej jeszcze szansę” wydaje się być błędna, poza tym często skutecznie ogranicza postęp genetyczny na fermie. Kanadyjskie badania naukowe potwierdzają, że loszki, które rodzą w pierwszych miotach mało prosiąt, w kolejnych miotach ich wyniki się poprawią, ale już nigdy nie osiągną maksymalnych wyników.
Bezwzględnym wskazaniem do brakowania jest zaawansowany wiek i związane z nim pogorszenie się kondycji. Uważa się, że po 6 wyproszeniach powinniśmy podejmować decyzję o bezwzględnym brakowaniu loch, aby nie uzyskać efektu starzejącego się stada, tym samym nie zaburzyć wskaźników ekonomicznych produkcji. Najwyższa efektywność reprodukcyjną wykazują loch pomiędzy 3 a 5 wyproszeniem wtedy mamy „najlepsze jednostki wysokoprodukcyjne”, ale tutaj też trzeba zachować czujność i analizować zwierzęta pod kątem wyników, sprawności technicznej, behawioru. Natomiast zwierzęta po 5 wyproszeniu mogą wykazywać trend spadkowy w zakresie niektórych cech produkcyjnych. To oznacza, że musimy być czujni, bo zwierzęta nie będą produkować wiecznie na tym samym poziomie. Optymalna struktura stada mieści się między 3 i 4 wyproszeniem. Ważne, żeby każda grupa technologiczna w stadzie miała podobny rozkład.
Należy wziąć pod uwagę, że właściwie przeprowadzany remont loch, czyli tzw. „brakowanie loch w szczególności ekonomiczne”, zapewnia maksymalną podaż prosiąt w każdej grupie technologicznej, w całym okresie użytkowości rozpłodowej loch. Jego efektem jest podniesienie sprawności technicznej stada, produkcyjności zwierząt oraz maksymalizację postępu genetycznego zwierząt przez systematyczny dostęp do najbardziej zaawansowanych genetycznie zwierząt. Musimy pamiętać, że postęp genetyczny za sprawą technologii wykładniczych (obrazowanie CT, precision breeding, genomika, big data …) gwarantuje maksymalizację efektów ekonomicznych.
Konsekwencją nieprawidłowej struktury stada są pogarszające się wyniki produkcyjne na wszystkich poziomach, począwszy od skutecznych kryć, a kończąc na liczbie urodzonych prosiąt, a także jakości wymienia i funkcjonalność sutków, co z kolei może wpływać na masę i wyrównanie prosiąt. Przy nieprawidłowym remoncie i zarządzaniu w stadzie podstawowym najpierw odnotujemy nieznaczny spadek w skutecznościach krycia i w liczbie odsadzanych prosiąt, następnie problemy będą się nawarstwiać i hodowca zacznie zadawać sobie pytanie, dlaczego? Dlaczego moje wyniki są poniżej oczekiwań i dlaczego są w trendzie spadkowym? Przecież niczego nie zmienił. No właśnie, proces zarządzania stadem nie był właściwie prowadzony. Ogromne znaczenie ma regularne wprowadzenie loszek do stada, aby zapewnić sprawność operacyjną loch i optymalne wykorzystanie potencjału genetycznego. Nie należy wprowadzać na raz zbyt dużej ilości loszek, co może spowodować zaburzenie struktury wiekowej stada. Nadmierne odmłodzenie stada jest niebezpieczne z dwóch względów po pierwsze zaburza status immunologiczny stada podstawowego po drugie obniża wyniki produkcyjny a w konsekwencji rentowność produkcji. Aby osiągnąć dobre stabilne wyniki ekonomiczne, remont w stadzie loch musi być prowadzony systematycznie, tylko w taki sposób zapewnimy optymalne wyniki produkcyjne fermy. Do tego wszystkiego konieczny jest program komputerowy do zarządzania stadem zbierania i przetwarzania wyników.
Wszystkie czynniki opisane powyżej pokazują, dlaczego tak ważne jest planowanie zakupu i remontu loch w stadzie podstaw. Który powinien stanowić minimum 40% loch w roku a szczególności 20% loch w grupie technologicznej. Idealnie jest, gdy hodowca uwzględni remont loch w stadzie i przewidzi dodatkowe miejsca dla loszek już na etapie projektu budowlanego. To jest bardzo proste wychodzimy od liczby loch produkcyjnych, ustalamy sposób prowadzenia remontu stada, jeśli zakup z zewnątrz obliczamy rytm kwarantanny wyliczamy odpowiednią ilość miejsca w kwarantannie i ustalamy przepływy migracyjne na fermie z uwzględnienie dodatkowego miejsca w sektorze przygotowania loch do krycia i sektorze krycia. Niestety odwiedzając fermy bardzo rzadko spotykam się z taką świadomością hodowców. Zazwyczaj fermy są „wyliczone” tylko na liczbę loch produktywnych bez uwzględnienia jakiegokolwiek remontu.
W prosperującej fermie, trzeba zagospodarować kwarantannę (można zaadoptować jakieś pomieszczenie poza obrębem fermy). Kolejnym ważnym elementem, który powinien być uwzględniony przy remoncie stada jest status sanitarny zwierząt nie tylko wjeżdżających, ale przede wszystkim zwierząt przyjmujących. Potrzebny jest tutaj dobry plan działania w zakresie aklimatyzacji zwierząt. W tym procesie istotną rolę odgrywa lekarz weterynarii, który na każdym etapie powinien te prace nadzorować od kwarantanny przez wprowadzenia zwierząt do budynku głównego. Ważne jest też, aby kwarantanna funkcjonowała w myśl zasady: „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”. Najlepszym rozwiązaniem jest własna produkcja loszek remontowych na potrzeby fermy w oparciu o programy rodzicielskie GP i GGP, ale tutaj potrzeba dodatkowego miejsce do odchów loszek przez okres ok. 8 miesięcy.
Prawidłowy remont stada to nie wymiana zwierząt dwa lub trzy razy do roku. Trzeba policzyć, ile loszek będziemy wprowadzać do każdej grupy technologicznej, a ile starych loch zostanie usuniętych, czyli ile zwierząt powinno fizycznie wejść do krycia.
Możemy posłużyć się prostym rachunkiem: znając wielkość fermy – obliczyć liczbę loch stada podstawowego, musimy wyznaczyć rytm produkcji wziąć pod uwagę remont loch w grupie technologicznej, następnie wskaźnik skutecznego krycia, skuteczność wyproszenia loch
W zależności od tego, ile zwierząt powinniśmy wprowadzić do naszego stada, zależy liczba zakupionych loszek. Pamiętajmy, że aby ten system funkcjonował poprawnie, musimy gospodarować loszkami tak, aby mieć przygotowane zwierzęta na 7-8 tygodni naprzód (niezależnie od rytmu produkcji, bo taki okres wymusza minimalny czas aklimatyzacji). Monitoring rui zaczynamy minimum 6 tygodni przed kryciem, aby mieć czas na ewentualne zabiegi. Powszechnie praktykuje się kontakt lekarza opiekującego się fermą macierzystą z lekarzem opiekującym się fermą przyjmującą zwierzęta. Nie może być tajemnicą: status zdrowotny stada zarodowego, przebyte choroby, przeprowadzane szczepienia czy programy profilaktyczne. Nie wystarczy tylko rozmowa telefoniczna, stosowna dokumentacja powinna być znana jeszcze przed dostarczeniem zwierząt, aby móc się z nią zapoznać i odpowiednio przygotować na przyjęcie zwierząt. Nie wolno zapominać, że bez odpowiednio przeprowadzonej kwarantanny i aklimatyzacji, zdrowe zwierzęta mogą zaczną chorować.
Podsumowując, remont stada pozwala utrzymać dobre wyniki produkcyjne, a niejednokrotnie w związku doskonaleniem, sukcesywnie je poprawiać. Powyższe podejście do remontu, dzięki eliminacji loch odstających rozpłodowo, wpłynie na podniesienie wskaźników ekonomicznych produkcji, co w obecnym kontekście zmieniającego się otoczenia rynkowego, wysokich kosztów produkcji i szoków podażowo-popytowych jest niezwykle istotne. Ważne jest zrozumienie, że podstawą wysokiej wydajności loch jest ich doskonała kondycja, a kluczem do zapewnienia rentowności w hodowli jest optymalna struktura stada.
